Բույսերի ֆիզիոլոգիական հիվանդությունները

Սնուցման ռեժիմի խախտումների հետ կապված

(Սննդատարրերի պակասը)

 

Սննդատարրերը դրանք բույսի օրգանիզմի կառուցման միավորներն են, որոնց մատակարարման խանգարումները խիստ ազդում են բույսերի աճի, զարգացման ու առողջ,  հզոր բերքի առաջացման վրա:

Բույսերին կյանքի տարբեր փուլերում անհրաժեշտ  են տարբեր քանակի և զանազան սննդատարրեր, և բույսի համար դրանց պակասը վատ է անդրադառնում  սննդառության, օրգանիզմի ու բերքի ստեղծման պրոցեսների վրա, վատանում է աճը, ընկնում բույսերի դիմադրողականությունը հիվանդությունների ու վնասատուների նկատմամբ և վերջին հաշվով՝ ստացվում է ցածր ու անորակ  բերք:

Հաճախ բույսերի աճը և զարգացումը վատ է լինում ոչ միայն սննդատարրերի պակասի, այլ նաև անչափ մեծ դոզաներով սնուցման հետ: Դա հանգեցնում է ոչ միայն տվյալ սննդատարրի կոնցենտրացիայի ավելացման ու թունավոր կոնցենտրացիաների առաջացմանը, այլ նաև  ավելցուկային սննդատարրը հաճախ խանգարում է մի քանի այլ տարրրեի յուրացմանը և դա  կոչվում է սննդատարրերի անտագոնիզմ:

Ձեզ ենք ներկայացնում   բույսերի մոտ  այն ամենահաճախակի դիտվող նշանները, որոնք կապված են սննդատարրերի պակասի կամ ավելցուկի հետ:

 

ԱԶՈՏ

Ազոտը(N) ֆոսֆորի (P), կալիումի (K), կալցիումի (Ca) և մագնեզիումի (Mg) հետ մեկտեղ  բույսերին անհրաժեշտ  ամենագլխավոր տարրերից է հանդիսանում :

Բույսերը ազոտը վերցնում են հողի ջրային լուծույթից NH4+ և NO3–  ձևով:

Ազոտի պակասի նշաններն են.

 

-բույսերի ընդհանուր դեղնություն;

-տերևների մանրացում;

-աճի դանդաղում ու կանգ առնել;

-ծեր տերևները դառնում են բաղ դեղնավուն

-տերևների հակառակ կողմից տերևաթիթեղը ջղերի երկարությամբ կարող են ձեռք բերել կապտա-մանուշակագույն գունավորում;

-ծաղիկները հաճախ չեն բացվում, չորանում են ու թափվում;

-պտուղները մանրանում են , շուտ հասունանում;

-ցողունները հաճախ դառնում են փայտանման:

 

Ազոտ պարունակող պարարտանյութերից են.

 

-Ամոնիակային սելիտրան – 33-34% ազոտի պարունակությամբ;

-Կարբամիդը կամ միզանյութը – 46%;

-Կալիումական և կալցիումական սելիտրաները և այլն;

-Գոմաղբը, թռչնաղբը, կոմպոստները, կենսահումուսը և այլն:

 

Հայաստանում վերջին տասնամյակում լայնորեն օգտագործվում են ազոտ պարունակող համակցված պարարտանյութեր,  որոնցից լավագույներն են.

 

Սրանք բոլորն էլ կիրառելի են և արմատային և արտաարմատային՝ տերևային սնուցումների ձևով ու Հայաստանի բոլոր մարզերում ունեն մեծ ճանաչում իրենց բարձր որակի, բույսերի աճի ու զարգացման վրա արագ ու արդյունավետ ազդեցության ու առողջ, հզոր բերքի աճեցման գործում:

ՖՈՍՖՈՐ

 

Պակասի նշանները

-Հին տերևների հակառակ կողմում երևում է ուժեղ արտահայտված մանուշականակագույն գունավորում.

-Տերևները մանր են մնում, տերևաթիթեղը ամուր է լինում, կարծես փայտացած, իսկ տերևաթիթեղի կողերը թեքված են լինում ներքև.

-Ցողունը բարակում է, դառնում շուտ ջարդվող։

Ֆոսֆորը պարունակող լավագույն համակցված պարարտանյութերից են.

–Ամկոլոն 20:20:20 և Նուտրիգոլդ 20:20:20 NPK ու միկրոտարրեր պարունակող պարարտանյութը;

–Ամկոլոն 12:12:36 NPK ու միկրոտարրեր պարունակող պարարտանյութը;

–Ամկոֆերտ 5:70:3 NPK ու միկրոտարրեր պարունակող,

–Կալեքս, որը պարունակում է P2O5- 42%, K2O-28%;

-Օրգանական պարարտանյութերը՝ գոմաղբ, թռչնաղբ, կոմպոստներ և այլն:

 

ԿԱԼԻՈՒՄ

 Պակասի նշանները

-Հին տերևները այրածի տեսք ունեն և քլորոզը աստիճանաբար տեղափոխվում է երիտասարդ տերևների վրա, իսկ հները չորանալով թափվում են,

-Երիտասարդ տերևները խողովակաձև ոլորվում են ներս, չորանում են կողքերից։ Սկզբում տերևները մգանում են, կողքերից հայտնվում են դեղնա֊շագանակագույն հետքեր, որորնք էլ աստիճանաբար միանալով ընդգրկում են ողջ տերևաթիթեղը,

-Պտուղների հասունացումը ետ է ընկնում, իսկ դրանց ներսում հաճախ առաջանում են շագանակագույն գծեր։

 

Կալիում պարունակող պարարտանյութերից են.

-Կալիումական աղը,

-Ամկոլոն 20:20:20 և Նուտրիգոլդ 20:20:20 NPK ու միկրոտարրեր պարունակող պարարտանյութը;

-Ամկոլոն 12:12:36 NPK և նուտրիգոլդ 12։12։36  NPK ու միկրոտարրեր պարունակող պարարտանյութը;

-Ամկոֆերտ 5:70:3 NPK ու միկրոտարրեր պարունակող պարարտանյութը;

-Կալեքս, որը պարունակում է  P2O5- 42%, K2O–28%։

-Ամկո ԿՏՍի – 36 % K2O-ի և  50% օրգանական նյութի պարունակությամբ և այլն։

 

Կալցիումի պակաս

 

Պակասի նշանները

 

-Նշանները հայտնվում են երիտասարդ տերևների վրա ու աճման կոնում, որը մեռնում է։ Տերևների վրա կալցիումի պակասից առաջանում է քլորոզ և տերևները դեֆորմացվում են։ Երիտասարդ ցողունները ծռմռվում են ձկան կարթի նման։

-Պտուղները կալցիումի պակասից նորմալ չեն ձևավորվում, հատկապես պտղամաշկը, այն երբեմն դառնում է կնճռոտ։Հաճախ պտուղների վրա դիտվում է գագաթնային փտումՙ

-Բույսերի արմատները նույնպես տուժում են՝ դառնալով թերաճ, կարճ, մուգ շագանակագույն և սևանում են։

Կալցիումական պարրատնյութերից են

  • Մոֆկալ:- Սա հեղուկ պարարտանյութ է,  N-12%,  MgO-5%, CaO-15% պարունակությամբ;
  • Կալցիբոր– B-2.6%, Zn-0.26%, CaO-12.9%
  • Կալցիումական սելիտրա:

 

Մագնեզիումի պակաս

Պակասի նշանները

-Տերևների վրա սպիտակավուն հետքերի հայտնվելը, քլորոֆիլի քայքայումՙ,

-Տերևաջղերը կարող են կանաչ մնալ, մինչդեռ տերևաթիթեղը դեղնում է,

-Mg հող չմտցնելու դեպքում այդ հետքերն ավելի են մեծանում՝ ընդգրկելով ողջ տերևաթիթեղը, տերևը չորանում է՝ սկսած կենտրոնից,

-Տերևաթիթեղը ծռմռվում է,

-Ցողունները հիմքում ավելի բարակ են լինում,

-Մագնեզիումի պակասը լավ երևում է հատկապես թթու հողերում աճող բույսերի վրա։

 

–Մոֆկալի կիրառում՝ հեղուկ պարարտանյութ է,  N-12%,  MgO-5%, CaO-15% պարունակությամբ

 

Ցինկի պակասը

 

Ցինկի պակասի նշանները

-Երիտասարդ տերևները սկսում են դեղնել ջղերի արանքում, տերևների ծայրերը դառնում են անգույն և չորանում են,

-Ներքին ֆիզիոլոգիական պրոցեսներն են ճնշվում՝ դադարում է բջիջների բաժանման, այսինքն՝ աճի պրոցեսները կանգ են առնում ու առաջանում են ձևափոխություններ ու մանրատերևություն,

-Ցողունների միջհանգույցները ավելի կարճ են մնում, բույսի տարբեր մասերում հայտնվում են մոխրա-գորշ֊֊ավուն հետքեր՝ բրոնզագույն գունավորմամբ,

-Ցողունները բարակում են, դառնում փայտանման,

-Ծաղկման փուլում գտնվող բույսի ծաղիկները կարող է չբացվեն ու ծաղկաթափ դիտվի,

-Բույսի կողմից ցինկի յուրացման խանգարող ամենամեծ խնդիրներից մեկը դա հողի բարձր Ph-ն։ Այն պետք լինի օպտիմալը 5.3-5.8 սահմաններում,

-Ցինկի պակասի պատճառ կարող են լինել նաև տարբեր սթրեսային իրավիճակները։

 

Խորհուրդ է տրվում.

֊ Կալցիբոր – B-2.6%, Zn-0.26%, CaO-12.9%

 

ԲՈՐԻ ՊԱԿԱՍ

Բորը բույսերի ամենակարևոր միկրոտարրերից է հանդիսանում, որը պայմանավորում է բույսերի իմունիտետը, ծաղիկների առաջացման ու  փոշոտման պրոցեսները, պտուղների նորմալ  հասունացումն ու նրանցում շաքարների առաջացումը (քաղցրացումը)։

Բորի պակասի նշանները

-Տերևենրը դեֆորմացվում են, ծայրի մասից ծռվում֊պտտվում ներքև, Տերները գունատվում են,

-Տերների ջղերը դառնում են շագանակագույն կամ սև գույնի,

-Աճման կոները վնասվում են , բողբոջները մեռնում,

-Ծռմռվում են նաև ցողունները,

-Սկսում են ակտիվորեն աճել կողքային շվերը,

-Ծաղկումը գործնականում կանգ է առնում, ծաղիկները և ծաղկաբույլերի մոտ փոշոտումը տեղի չի ունենում, չորանում են ու թափվում։

Բոր պարունակող պարարտանյութերի կիրառում՝

–Կալցիբոր – B-2.6%, Zn-0.26%, CaO-12.9%

-Սրսկում բորաթթվի լուծույթով՝ H3BO3։

Կան բոր պարունակող այլ պարարտանյութեր հատուկ կարտոֆիլի ու ցորենի համար, որը կարելի է տարածել մյուս հացազգիների ու մորմազգիների վրա ևս։

Ամբասադոր կարտոֆիլ կիրառում ՝ N-11%,  MgO-2.65%, Fe-2.65%, Zn-2.65%, Mn-0.265%, Cu-0.54%, B- 0.135%,  Mo-0.015% , 4% ազատ L-ամինաթթուներ֊ի պարունակությամբ,

Ամբասադոր հացահատիկ՝ N-17%,  Mg-0.78%, Fe-0.85%, Zn-3.2%, Mn-1.6%, Cu-0.2%,    B- 0.31%
Mo-0.015% , 4% ազատ L-ամինաթթուներ

 

ԾԾՄԲԻ ՊԱԿԱՍ

Պակասի նշանները

 

-Առաջանում է մանրատերևությունՙ բաց֊դեղնավուն գունավորմամբ,

-Վատանում է աճն ու զարգացումը,

-Պտղատու կուլտուրաների մոտ տերևները փայտանման են դառնում,

-Տերևները չեն թափվում, բայց ունենում են գունատված տեսք,

-Ծծմբի պակասից ցողունների աճը հաստությամբ կանգ է առնում։

 

ԾԾմբի պակասի դեպքում խորհուրդ է տրվում

 –Սննդառության ,մեջ օգտագործել ծծումբ պարունակող համակցված պարարտանյութեր։

 

ՄԱՆԳԱՆԻ ՊԱԿԱՍ

 Պակասի նշանները

 

-Մանգանի պակասից վատանում է նաև ազոտի յուրացումը,

-Պակասի նշանները տարածվում են վերևի տերևներից ներքև,

-Տերևները դեղնում են, տերևաջղերի արանքում թիթեղը դեղնում է՝ ջղերը մնալով կանաչ,

-Ուժեղ պակասի դեպքում տերևների վրա առաջանում են մուգ հետքերՙ

-Երկաթի նման մանգանը նույնպես լավ է յուրացվում Ph=5.5-6.0 –ի դեպքում։

 Մանգանի պակասի դեպքում լոլիկի մշակության մեջ խորհուրդ է տրվում.

–Ամկո Mn 13% EDTA պարունակությամբ՝ Mn 13% խելատացված փոշին։

Կան մանգան պարունակող այլ պարարտանյութեր հատուկ կարտոֆիլի ու ցորենի համար.

–Ամբասադոր կարտոֆիլ կիրառում ՝ N-11%, MgO-2.65%, Fe-2.65%, Zn-2.65%, Mn-0.265%, Cu-0.54%, B- 0.135%,  Mo-0.015% , 4% ազատ L-ամինաթթուներ֊ի պարունակությամբ,

–Ամբասադոր հացահատիկ՝ N-17%, Mg-0.78%, Fe-0.85%, Zn-3.2%, Mn-1.6%, Cu-0.2%,    B- 0.31%
Mo-0.015% , 4% ազատ L-ամինաթթուներ

ԵՐԿԱԹԻ ՊԱԿԱՍ

Նշանները

 

-տերևները դեղնում են, հատկապես երիտասարդները,

-դեղնությունը սկսվում է տերևների ծայրից սկսած,

-երկաթի պակասից տերևները դեղնելիս տերևաջղերն ունենում են կանաչ գույն,

-երկաթի պակասը չլրացվելու դեպքում տերևները կնճռոտվում են ու թափվում։

 Երկաթի պակասի դեպքում խորհուրդ է տրվում.

–Ամկո Fe 13% EDTA ՝ խելատացված փոշին։

 

Պղնձի պակասը

Նշանները

-Գեներատիվ օրգանների աճի դանդաղում , ֆոտոսինթեզի ինտենսիվության անկում,

-Քլորոֆիլի քայքայման հետևանքով երիտասարդ տերևների ծայրերի սպիտակեցում, ոլորում, կողքերը դառնում են դեղնավուն։ Սա լավ է դիտվում հատկապես հացազգիների՝ ցորեն, գարի, վարսակ ևն, տերևների վրա,

-Բույսերի թառամում, աճի կանգ առնել, գեներատիվ օրգանների թվի պակասեցում (օրինակ, հացազգիների մոտ հասկերի քանակի ու քաշի կրճատում), հասկերի դատարկություն։

Բույսերի մշակության մեջ խորհուրդ է տրվում.

–Ամկո Cu 13% EDTA՝ խելատացվածփոշի։

Պղնձի պակասը հացազգիների ու կարտոֆիլի մոտ լրացնելու համար ստեղծվել են հատուկ պարարտանյութեր, որորնք պարունակում են զգալի քանակությամբ պղնձի իոններ.

–Ամբասադոր կարտոֆիլ կիրառում ՝ N-11%, MgO-2.65%, Fe-2.65%, Zn-2.65%, Mn-0.265%, Cu-0.54%, B- 0.135%,  Mo-0.015% , 4% ազատ L-ամինաթթուներ֊ի պարունակությամբ,

–Ամբասադոր հացահատիկ՝ N-17%, MgO-0.78%, Fe-0.85%, Zn-3.2%, Mn-1.6%, Cu-0.2%,    B- 0.31%
Mo-0.015% , 4% ազատ L-ամինաթթուներ